Meningitis in ontwikkelingslanden

Door Redactie Wakibi op 18-4-2016

Impact van microkrediet

Over Wakibi

Om u op de hoogte te houden van omstandigheden in ontwikkelingslanden heeft Hansjelle Dijkstra een reeks artikelen geschreven over ziekten. In dit artikel gaat onze redacteur dieper in op de ziekte Meningitis.  

Hansjelle laat zich voor het schrijven van zijn artikelen dagelijks inspireren door de leners en projecten op wakibi.nl. Waaronder ook voor dit laatste artikel van de reeks ziekten in ontwikkelingslanden, over Meningitis.


Wat is Meningitis? 

Meningitis, ook wel hersenvliesontsteking genoemd, is een ontsteking van de beschermende membranen rondom de hersenen en het ruggenmerg, de zogeheten hersenvliezen. De ontsteking kan worden veroorzaakt door infectie met virussen, bacteriën of andere micro-organismen. Ook wel door bepaalde geneesmiddelen, hoewel dit laatste minder vaak voorkomt. Meningitis kan levensbedreigend zijn omdat de ontsteking zich dicht bij de hersenen en het ruggenmerg bevindt. 


Wanneer de bacterie via de slijmvliezen van neus- en keelholte weet door te dringen tot in de bloedbaan, scheidt ze daar giftige stoffen af. Deze stoffen veroorzaken bloedingen en stolsels waardoor doorbloedingsstoornissen van de huid en ledematen kunnen ontstaan. Ook kan er schade worden aangericht in de organen zoals bijvoorbeeld in hart, lever of nieren.

Bijkomende ‘Sepsis’ kan fataal zijn. Ongeveer 20% van de patiënten zal overlijden. Daarnaast zal ongeveer 20% van de patiënten restverschijnselen overhouden. Restverschijnselen kunnen zowel neurologisch als lichamelijk zijn. Lichamelijke restverschijnselen betreffen vooral vaatwandontstekingen, littekenvorming en/of amputaties. Op langere termijn kunnen groeistoornissen ontstaan. Soms kunnen de organen blijvend letsel overhouden en worden patiënten bijvoorbeeld afhankelijk van nierdialyse. Snelle behandeling geeft een betere prognose, maar is geen garantie dat de patiënt zal overleven of geen restverschijnselen zal houden.

Kenmerkend voor een ‘meningokokken’ sepsis is vooral het ontstaan van vlekjes onder de huid die lijken op vlekjes zoals bij mazelen. De vlekjes worden snel groter en vormen verse bloeduitstortingen. De uitslag kan zich over het hele lichaam verspreiden. Deze bloedingen in huid en slijmvliezen noemt men ook wel het Syndroom van Waterhouse-Friderichsen. Daarom wordt de aandoening beschouwd als een medisch spoedgeval. Soms treedt beschadiging van omliggende structuren zo snel op, (binnen 12 uur), dat het leven van de patiënt al niet meer te redden is op het moment dat de diagnose wordt gesteld.

Bacteriële varianten van meningitis kunnen dodelijk zijn. Bacteriën meningitis A (vooral in Afrika), B (vooral in Europa), C (vooral in Amerika) en W135 leiden tot epidemieën. De bacterie nestelt zich in de neus. Overdracht gebeurt tijdens het niezen en hoesten.

Meningitis in Afrika

Maar liefst 450 miljoen mensen die wonen in de 26 landen in de "African Meningitis Belt", (van Senegal tot Ethiopië), lopen het risico van meningokokken A, en vaatziekten, de belangrijkste oorzaak van de epidemie hersenvliesontsteking in Afrika. Klasse A epidemieën zijn bijzonder verwoestend voor kinderen en jong volwassenen. De ziekste patiënten sterven doorgaans binnen 24 tot 48 uur na het begin van de symptomen. Van degenen die overleven lijdt 10 tot 20 procent aan schade aan de hersenen, gehoorverlies of krijgt een leerstoornis.


De meest voorkomende eerste symptomen van meningitis zijn hoofdpijn en nekstijfheid in combinatie met koorts, verwardheid of een veranderd bewustzijn, braken en overgevoeligheid voor licht (fotofobie), of harde geluiden (fonofobie). Kinderen vertonen vaak slechts aspecifieke symptomen, zoals prikkelbaarheid en slaperigheid. 


Er komt sinds kort óók belangrijk goed nieuws uit de ‘African Meningitis Gordel’ 

Op 12 februari 2016 vond in Addis Ababa in Ethiopië een conferentie plaats met vertegenwoordigers uit 26 ‘African Meningitis Belt’ landen. Daar werd een van Afrika’s meest spectaculaire vooruitgangen gevierd op het terrein van de volksgezondheid. Centraal stonden de successen van het meningitis vaccin ‘MenAfricaVac’. Dit vaccin is speciaal ontwikkeld en geproduceerd voor Afrika.

De conferentie was een initiatief van de WHO en de internationale non-profit gezondheidsorganisatie PATH.


In een periode van vijf jaar heeft het serum bijna de gehele serogroep A meningkokken ziekten in de belt landen geëlimineerd. Op dit moment maakt het vaccin al vast onderdeel uit van nationale Afrikaanse immunisatie programma’s. 

“Ons grote succes in de strijd tegen meningitis A is allesbehalve permanent” zei Dr. Matshido Moeti, Regional Director voor Afrika van de WHO. “Om de vooruitgang die nu behaald is te behouden zullen alle betrokken landen hun enkelvoudige vaccinatie programma’s moeten afbouwen en moeten beginnen met meningitis vaccinatie als onderdeel van de al gebruikelijke kindervaccinatie”.


Het vaccin werd voor het eerst eind 2010 geïntroduceerd in Burkina Faso. Sindsdien heeft WHO gemeld dat 16 van de 26 landen van de Afrikaanse meningitis gordel, de eerste massale inentingscampagnes uitgevoerd om mensen te beschermen. Daarbij zijn meer dan 235 miljoen kinderen en jongvolwassenen, (1 tot 29 jaar), geïmmuniseerd en is meningitis verdwenen in die gebieden.


Van de 10 landen die nog volledige campagnes moeten voeren, zijn er vijf klaar om die campagnes in 2016uit te voeren: (Centraal-Afrikaanse Republiek, Guinee-Bissau, en Zuid-Soedan) en gebieden met hoog risico, (Democratische Republiek Congo en Oeganda ). Van de overige vijf landen wordt verwacht dat zij hun campagnes zullen voeren in hoog-risicogebieden. In 2016/17: (Burundi, Eritrea, Kenia, Rwanda en Tanzania). 

Meningitis in de rest van de wereld

Hoewel meningitis in vele landen een meldingsplichtige ziekte is, is het exacte incidentiecijfer niet bekend. Bacteriële meningitis komt in de westerse wereld jaarlijks bij ongeveer 3 per 100.000 mensen voor. Uit bevolkingsonderzoek is gebleken dat virale meningitis vaker voorkomt, (bij 10,9 per 100.000 mensen), en dat dit vaak 's zomers gebeurt. 

Sub-Saharisch Afrika heeft al meer dan een eeuw te lijden van uitgebreide epidemieën van meningokokken meningitis. Epidemieën doen zich gewoonlijk in het droge seizoen voor (december tot juni). Een epidemische golf kan twee tot drie jaar duren en sterft uit tijdens het tussenliggende regenseizoen. In deze regio komen 100–800 gevallen per 100.000 bewoners voor, voor wie weinig medische zorg beschikbaar is. De grootste epidemie die ooit vastgelegd is, overspoelde de regio in 1996 en 1997, waarbij 250.000 mensen zieken werden en 25.000 mensen stierven.



Meningokokken ziekte doet zich epidemisch voor op plaatsen waar veel mensen voor het eerst samenwonen, zoals in legerkazernes, tijdens mobilisaties, op universiteitscampussen en tijdens de jaarlijkse hadj, de pelgrimstocht naar Mekka.

Het patroon van epidemische cycli in Afrika wordt nog niet goed begrepen, maar er zijn wel verschillende factoren in verband gebracht met de ontwikkeling van epidemieën in de meningitisgordel. Deze factoren zijn onder meer: medische aandoeningen (het afweersysteem van de bevolking is gevoelig voor meningitis), demografische omstandigheden (reizen en verplaatsingen van grote bevolkingsgroepen), sociaaleconomische omstandigheden, (overbevolking en slechte leefomstandigheden), klimatologische omstandigheden, (droogte en stofstormen), en gelijktijdig optredende infecties (acute luchtweginfecties).

Bacteriële Meningitis is meestal dodelijk

Bacteriële meningitis die niet wordt behandeld, loopt vrijwel altijd dodelijk af. Virale meningitis herstelt daarentegen vaak spontaan en heeft zelden een fatale afloop. Met behandeling is de mortaliteit (risico op overlijden) door bacteriële meningitis afhankelijk van de leeftijd van de patiënt en van de onderliggende oorzaak. Bij pasgeborenen kan 20–30% aan bacteriële meningitis overlijden.

Dit risico is veel kleiner bij oudere kinderen (ongeveer 2%), maar stijgt weer tot ongeveer 19–37% bij volwassenen. Behalve leeftijd is er nog een aantal andere risicofactoren voor overlijden, zoals de ziekteverwekker, en de tijd die nodig is om de ziekteverwekker uit de hersen- en ruggenmergvloeistof te verwijderen, de ernst van de ziekteverschijnselen, verlaagd bewustzijn of een abnormaal laag aantal witte bloedcellen in de hersen- en ruggenmergvloeistof.

COMO: een wereldwijde organisatie voor meningitisbestrijding

De Confederation of Meningitis Organisations Inc. (CoMO) is een internationale ledenorganisatie die zich inzet voor het terugdringen van meningitis, en voor het beperken van de gevolgen van meningitis voor de mens. CoMo brengt in meer dan 25 landen patiëntengroepen, gezondheidswerkers, gezondheidsorganisaties, en patiënten die meningitis hebben overleefd –en hun familie- bij elkaar.

Dat doen ze door:
• Het verhogen van het publieke bewustzijn over meningitis door middel van onderwijs
• Inspanningen voor het ter beschikking stellen van meningitis vaccins aan gezinnen over de hele wereld
• Het opbouwen en onderhouden van een sterk wereldwijd netwerk van leden die erop toezien dat hun gemeenschappen toegang hebben tot voorlichting over meningitis en ondersteuning waar dat nodig is

CoMo leden beschikken over een schat aan ervaring en praktijkgevallen. De leden verlenen ook hulp ter plaatse.

Meningitis in Nederland

In ons land is de Nederlandse Meningitis Stichting actief. De stichting is lid van het CoMo.

De NMS houdt zich onder meer bezig met:
• Ondersteuning van (ex-)meningitis/sepis patiënten en hun familie in hun zoektocht naar informatie, herkenning en erkenning van hun ziekte en de eventuele gevolgen.
• Bekendheid geven aan de ziekte en de ziekteverschijnselen, om snelle herkenning te bevorderen.
• Belangenbehartiging van patiënten richting overheid, medici, werkgevers en anderen.
• Het stimuleren van wetenschappelijk onderzoek ter voorkoming van meningitis/sepsis, medicatie en onderzoek naar de gevolgen van deze ziekte.
 

Hoe kan een microkrediet bijdragen aan verbeterde levensomstandigheden, gezondheid en toegang tot medisch hulp?


Door het verminderen van kwetsbaarheid en het vergroten van inkomsten en spaarmogelijkheden geven financiële diensten arme huishoudens een belangrijke kans: ze kunnen plannen maken voor de toekomst en zijn niet meer alleen bezig met overleven. Ze krijgen de mogelijkheid om meer kinderen voor langere tijd naar school te sturen en om meer geld in de scholing van kun kinderen te investeren. Toegenomen inkomsten leiden eveneens tot betere voeding en betere leefomstandigheden, die zich weer vertalen in minder ziektegevallen. Meer inkomsten betekenen ook dat klanten, indien nodig, medische hulp kunnen zoeken en betalen in plaats van niets te doen of af te wachten tot hun gezondheid ernstig verslechtert. Onderzoek laat zien dat van de armen diegenen die deelnemen aan microfinancieringsprogramma’s, veel beter in staat zijn om hun welzijn op individueel en huishoudelijk niveau te verbeteren dan degenen die hiertoe geen toegang hebben.
 

Lees meer over microfinanciering en het effect er van op onze website
Wakibi is in veel landen actief met het verstrekken van microkredieten aan kleine ondernemers. Voor projecten in Afrika klik op de onderstaande link:

1481 leningen gevonden voor zoekcriteria land: Burkina Faso, Burundi, Congo-Kinshasa, Egypte, Ghana, Kenia, Mali, Malawi, Mozambique, Rwanda, Sierra Leone, Senegal, Tanzania, Oeganda, Zimbabwe, continent: Afrika, status: Werving



Met een lening lossen we het medische probleem niet op.
Maar er wordt wèl een stap gezet.


De ondernemende leners waarmee u nu kennis heeft gemaakt, spelen een actieve rol in hun gemeenschap. Als hun leendoel is bereikt, zullen ze ook beter in staat zijn om medische zorg te zoeken en te vinden. Ze hebben een voorbeeldfunctie in de locale samenleving, en zullen mogelijk anderen inspireren om hun voorbeeld te volgen: het nemen van initiatieven om door middel van ondernemerschap hun leefsituatie te verbeteren.

Over Wakibi

Wakibi is een platform waar leners en Nederlandse uitleners op eenvoudige wijze bij elkaar worden gebracht. Als onderdeel van een keten is elke schakel van belang. Centrale rol in de keten is het Amerikaanse Kiva. Wakibi betrekt haar leningen van Kiva en stemt deze af op Nederlandse doelgroepen.
Kiva maakt onder andere gebruik van zogenaamde ‘fellows’; vrijwilligers die hun inzichten, ervaringen, foto's en verhalen uit de praktijk met ons delen. Via deze verhalen en beelden wordt duidelijk wat er speelt in verschillende gemeenschappen. Op onze website brengen we telkens een land, gebied, sector of een specifieke doelgroep onder de aandacht. Lees voor meer informatie onze eerder gepubliceerde artikelen.


Redactie Wakibi 2016 - vertalingen Hansjelle Dijkstra
pers@wakibi.nl

Eerdere artikelen uit de serie ziektes in ontwikkelingslanden:
Ebola-uitbraak dupeert lokale partners en leners in Sierra Leone (2014)
Ebola in ontwikkelingslanden (2016)
Malaria in ontwikkelingslanden (2016)
Cholera in ontwikkelingslanden (2016)
Hiv en aids in ontwikkelingslanden (2016)
Tuberculose in ontwikkelingslanden (2016)